- مراکز رشد دانشگاهی بستری برای رشد کسب و کارهای نوپا در حوزه اقتصادی و اجتماعی
*زهرا گلیج
مراکز رشد
مرکز رشد در لغت نام دستگاهی است که گرمای لازم برای تولید جوجه از تخم مرغ فراهم می‌کند. این لغت همچنین به وسیله‌ای اطلاق می‌شود که با ایجاد گرما، امکان ادامه حیات نوزادان نارس پس از تولد را فراهم می‌کند. در ادبیات کارآفرینی مراکزی هستند که برای پرورش یا کمک به رشد کسب و کارهای کوچک تشکیل می‌شوند. مرکز رشد یا انکوباتور یکی از ابزارهای رشد اقتصادی است که به منظور حمایت از کارآفرینان دانش آموخته تاسیس می‌شود. امکانات و تسهیلات عمومی را در اختیار شرکت‌های جدید قرار می‌دهد. این مراکز امروزه به یکی ابزارهای مهم برای تبدیل خلاقیت و دستاوردهای علمی و تحقیقاتی به محصولات قابل ارائه به بازار و توسعه کارآفرینی محسوب می‌شود. بیش از ۳۰۰۰ مرکز رشد در دنیا وجود دارد که در کشورهای پیشرفته مانند آمریکا و ژاپن مستقر هستند. بیش از ۶۰ سال است که مراکز رشد شکل گرفته و وجود دارند. این مراکز رشد وابسته دانشگاه بوده و کاربردی کردن آن دانش‌ها برای ارتباط با صنعت و مراکز خدمات از وظایف آنهاست.
انواع مراکز رشد
مراکز رشد صنعتي: اين مراکز رشد را بیشتر نهادهاي دولتي يا مراکز غير انتفاعي به منظور حمايت از کارفرمايان تاسيس مي کنند.
مرکز رشد دانشگاهي: اين انکوباتورها به منظور تسهيل استفاده تجاري از دانش فني و حقوق مالکيت معنوي تاسيس و استفاده از امکانات دانشگاهي مانند آزمايشگاه، کارگاه و کتابخانه را میسر مي‌کنند. اين انکوباتورها امکان استفاده از نظرات و مشاوره تخصصي اعضاي هيات علمي دانشگاه را نيز فراهم مي‌آورند. نظير مراکز رشد واحدهاي فناوري فرآورده‌هاي دارويي دانشگاه علوم پزشکي تهران. به تازگی مرکز رشد رفاه وابسته به موسسه آموزش عالی بهزیستی و تامین اجتماعی تاسیس شده که تنها مرکز رشد ایجاد شده در حوزه رفاه است.
مرکز رشد مجازي: اين انکوباتورها معمولاً فضاي فيزيکي خاصي ندارند و غير از فضاي اداري امکاناتی را به کسب و کارهای کوچک ارايه مي‌دهند.
مرکز رشد بين‌المللي: به طور معمول اين انکوباتورها مجموعه کاملي از خدمات پشتيباني براي پيشرفت فعاليت‌هاي تجاري هستند و بیشتر تمرکز آنها بر روي صادرات است. اين انکوباتورها با دانشگاه‌ها، مراکز تحقيقاتي، سرمايه‌گذاران داخلي و بين المللي در ارتباطند. يکي از ويژگي‌هاي منحصر به فرد اين گروه، ايجاد شبکه‌اي از انکوباتورها در محدوده مربوط به خود است.
خدمات مرکز رشد
مراکز رشد، خدمات متعددي را به شرکت‌هاي پذيرفته شده در این مراکز ارايه مي‌دهند. اين خدمات عبارتند از:
خدمات عمومي و دفتري: در اختیار گذاشتن لوازم اداری مانند تلفن، نمابر، اينترنت، اتاق مذاکره و کنفرانس، منشي و کارهاي دفتري، رايانه، دبيرخانه، نظافت و غیره.
خدمات اداري و اجرايي: پرداخت وام ها و تسهيلات دولتي، شبکه، کمک هاي مالياتي، اجاره بها و غیره.
خدمات تجهيزاتي و تسهيلاتي: اختصاص فضاي اداري، پارکينگ، تجهيزات اداري و دفتري، منابع آزمايشگاهي، تجهيزات کارگاهي و غیره.
خدمات فني و تخصصي: ارائه خدمات مشاوره در حوزه مشاوره مالي و بازاريابي، مشاوره حقوقي و مديريتي، دوره‌هاي آموزشي، دسترسي به منابع مالي و غیره.
همایش آشنایی با کارآفرینی اجتماعی که توسط موسسه آموزش عالی موسسه کار و تامین اجتماعی روز ۲۳ بهمن ۹۵ در مرکز تلاش وزارت کار و امور اجتماعی برگزار شد با هدف معرفی این مرکز به فعالان حوزه اجتماعی برپا گردید. مرکز رشد واحدهای فناور وابسته به این مجموعه مجوز گرفته و از ایده‌های نوآورانه و مبتکرانه در حوزه رفاه اجتماعی حمایت می‌کند. این مجموعه با هدف حمایت از ایده‌های برتر در حوزه رفاه و مسئولیت اجتماعی از طریق کمک به رشد و ارتقای توانمندی افراد و تیم‌های فعال در این حوزه تمام اهتمام خود را به کار گیرد. صندوق‌های اعتباری مانند مهر امید، بانک رفاه نیز در جهت حمایت از کارآفرینان اجتماعی و کسب و کارهای اجتماعی با مرکز رشد همکاری می‌کنند. دانش آموختگان موسسه آموزش عالی، دانش آموختگان علوم انسانی و اجتماعی سایر دانشگاه زنان سرپرست خانوار و افراد توانیاب صاحب ایده از مخاطبان اصلی این مرکز هستند. این مرکز تاسیس شده تا از طریق آموزش‌های کارآفرینی و مهارتی و حمایت از ایده‌های برتر، زمینه‌ای برای جوانان دارای ایده خلق کند.
مراکز رشد در سال ۷۴، تعریف شده و سال ۸۱، ۸ مرکز در ایران تاسیس شدند. ۱۵۹ مرکز در ایران وجود دارد که ۱۵۸ مرکز رشد به مباحث صنعتی می‌پردازد و تنها این مرکز است که به مباحث اجتماعی می‌پردازد. مراکز رشد ایجاد شده در کشور تاکنون در حوزه صنعت و خدمات بوده و مرکز رشد رفاه اجتماعی که مجوز آن توسط موسسه آموزش عالی اخذ شد اولین مرکز رشد در حوزه رفاه اجتماعی است و با هدف کمک به کسب و کارهای نوپا در حوزه اجتماعی برای دانش‌آموختگان همین موسسه، سایر دانش آموختگان در حوزه علوم اجتماعی و علوم انسانی و حتی افراد آسیب‌دیده مانند زنان و افراد توانیاب تاسیس شده است. این مرکز برای حمایت از ایده‌های برتر در حوزه اجتماعی نقش مفیدی ایفا خواهد کرد. در آمریکا نیز مراکز رشد برای کسب سود حداکثری ایجاد شدند ولی مراکز رشد رفاه اجتماعی به دنبال کسب سود اجتماعی است. کسب و کارهای اجتماعی.
asretosee@yahoo.com